Το Λαύριο είναι το νοτιοανατολικό άκρο της Αττικής και απέχει 52 χμ από την Αθήνα. Καταλήγει στο ακρωτήρι Σούνιο, όπου τον 5ο αι. π.Χ. οι αρχαίοι έχτισαν έναν ναό αφιερωμένο στο θεό Ποσειδώνα. Το Λαύριο ήταν γνωστό στην αρχαιότητα για τον υπόγειο πλούτο του. Τα σπλάχνα του περιείχαν μόλυβδο και άργυρο. Εξάλλου η λέξη Λαύριο προέρχεται από τη λέξη «λαύρα», που σημαίνει στενό πέρασμα, στοά και κατ’ επέκταση μεταλλευτική στοά.
Οι αρχαίοι Έλληνες εκμεταλλεύτηκαν εντατικά τα μεταλλεύματα αργυρούχου μολύβδου της Λαυρεωτικής, για την παραγωγή μεταλλικού αργύρου. Παραγωγή αργύρου έχουμε από το 1500π.Χ. στο Θορικό του Λαυρίου. Ο άργυρος προοριζόταν για την κατασκευή πολυτελών αντικειμένων, αλλά και για τη νομισματοκοπεία.
[Image 1.-The athenian 4 drachmas.]
Γνωστά αθηναϊκά νομίσματα, προερχόμενα από τον άργυρο του Λαυρίου, ήταν τα Αθηναϊκά τετράδραχμα (Εικ.1). Τα τετράδραχμα της αρχαίας Αθήνας εικονίζανε στη μια τους όψη τη θεά Αθηνά και στην άλλη την κουκουβάγια (γλαύκα). Γι αυτό έμειναν γνωστά ως «λαυρεωτικές γλαύκες». Η ίδια «γλαύκα» εικονίζεται και στην ελληνική κοπή του ενός ευρώ. (Εικ.2)
Το πρώτο τετράδραχμο κόπηκε την εποχή του τυράννου Πεισίστρατου (561- 528 π.Χ.). Την εποχή εκείνη τα μεταλλεία του Λαυρίου, καθώς και τα νομισματοκοπεία της Αθήνας, ήταν ιδιωτικά. Αργότερα, ο νομοθέτης Κλεισθένης συμπεριέλαβε στους νόμους του και την Κρατικοποίηση των μεταλλείων. Έτσι, στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., το κράτος νοίκιαζε τις μεταλλοφόρες εκτάσεις σε επιχειρηματίες και τα έσοδα των μεταλλείων διανέμονταν στους πολίτες. Το 483 π.Χ., μετά την ανακάλυψη ενός πλούσιου κοιτάσματος, τα έσοδα τ ς Αθήνας διπλασιάζονται. Όμως δε διανέμονται στους πολίτες, όπως συνηθίζεται, άλλα, μετά από πρόταση του Θεμιστοκλή, χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ενός περίφημου στόλου από 200 τριήρεις. Μ’ αυτό το στόλο, οι Αθηναίοι νικούν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ
[Image 2.- 1 euro coin. You can see the bird of the Athenian drachmas.]
Οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία του Λαυρίου ήταν -στο σύνολό τους- δούλοι. Παρόλο που η δουλειά στα μεταλλεία ήταν πολύ σκληρή, οι κύριοι των μεταλλείων φρόντιζαν για την υγεία των δούλων τους. Αυτό συνέβαινε, γιατί οι μεταλλουργοί νοίκιαζαν τόσο τα μεταλλεία και τις μεταλλουργικές εγκαταστάσεις, όσο και τους δούλους. Έτσι έπρεπε να είναι σε θέση να τους επιστρέψουν υγιείς. Στη μεταλλουργία του Λαυρίου στηρίχθηκε η οικονομική δύναμη της Αθήνας. Έτσι, η παρακμή του Λαυρίου συνέβαλε σημαντικά στον κλονισμό της. Το Λαύριο εγκαταλείφτηκε τον 1ο αι. π.Χ. και έμεινε ξεχασμένο μέχρι τον 19ο αι. μ.Χ. Το 40 μΧ. Ο Pomponius Mela θα γράψει: Θορικός και Βραυρών που ήταν κάποτε πόλεις και τώρα είναι ονόματα…
Η αναβίωση του Λαυρίου χρονολογείται γύρω στο 1865 μ. Χ., με την ίδρυση της εταιρείας Ilarion Roux et Cie (1865-1873). Στη συνέχεια , η Ελληνική (1873- 1917) και η Γαλλική (1875-1981) Εταιρεία παράγουν μεταλλικό αργυρούχο μόλυβδο, βασιζόμενοι στις ίδιες τεχνικές που οι μεταλλευτές -πρόγονοί μας είχαν υποδείξει.
Σήμερα, τόσο τα ερείπια των αρχαίων μεταλλευτικών και μεταλλουργικών εγκαταστάσεων (στοές, πλυντήρια εμπλουτισμού του μεταλλεύματος, κάμινοι τήξης και κυπέλλωσης), όσο και τα απομεινάρια των μεταλλουργικών βιομηχανιών των τελευταίων αιώνων, καθιστούν το Λαύριο ένα απέραντο μεταλλουργικό και μεταλλευτικό μουσείο. Στο συγκρότημα της πρώην Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου λειτουργεί σήμερα το Τεχνολογικό- Πολιτιστικό Πάρκο του Ε.Μ. Πολυτεχνείου.
Τα χρώματα της Δύσης στο ναό του Ποσειδώνα, οι λόφοι των σκωριών, τα αρώματα του Αττικού τοπίου, πεύκος και ασπάλαθος, η αλμύρα των βράχων, το ψιθύρισμα του αέρα μέσα στα κλαδιά του φοίνικα, τα ζέστα ακόμη σπλάχνα της γης… όλα τούτα «ζωγραφίζουν» ένα ιδιαίτερο τοπίο, που κεντρίζει το ενδιαφέρον του επισκέπτη.
[Image3 –The Lavrion Town Hall. ]
Ο ναός του Ποσειδώνα, θεού της θάλασσας, χτίστηκε το 440 π.Χ. και ατενίζει ακόμη το Αιγαίο. Το ελληνικό Αρχιπέλαγος πήρε τ’ όνομά του από το βασιλιά της Αθήνας, Αιγαία. Ο θρύλος λέει ότι ο αθηναίος βασιλιάς, πιστεύοντας ότι ο γιός του - Θησέας- είναι νεκρός, έδωσε τέλος στη ζωή του πέφτοντας από τον Ιερό βράχο του Σουνίου, σαν αντίκρυσε το μαυροφορεμένο καράβι…
[Image4 – Poseidon temple ]
Στους πρόποδες του λόφου Βελατούρι, στο Θορικό, σώζεται το θέατρο του Θορικού, που κατασκευάστηκε τον 6ο αι. π.Χ. και είναι το αρχαιότερο σωζόμενο θέατρο στην Ελλάδα.. Στην ίδια τοποθεσία συναντούμε θολωτούς μυκηναϊκούς τάφους, το ναό της Δήμητρας και της Κόρης, πλυντήρια εμπλουτισμού του μεταλλεύματος, καθώς και μια μεταλλευτική στοά, στην είσοδο της οποίας βρέθηκε λαξευμένο το σχέδιο-χάρτης της, ώστε να μη χάνονται οι εργαζόμενοι μέσα στο λαβύρινθό της.
[Εικ.5 – Thorikos theater ]
